İran'da cumhurbaşkanlığı seçimi ikinci tura kaldı! Reformist Mesud Pezeşkiyan ile Said Celili yarışacak
İran'da Cumhurbaşkanı Reisi'nin geçirdiği kaza sonrası hayatını kaybetmesinin ardından İran halkı 14'üncü dönem Cumhurbaşkanlığı seçimleri için sandığa gitti. Yüzde 50+1 kuralının sağlanamaması nedeniyle en çok oy olan reformcu Pezeşkiyan ile muhafazakar kanadı temsil eden Celili 5 Temmuz tarihinde yeniden yarışacak. İşte detaylar...
İran'da cumhurbaşkanlığı seçimi ikinci tura kaldı! Reformist Mesud Pezeşkiyan ile Said Celili yarışacak
Giriş Tarihi: 29.6.2024 15:44 Son Güncelleme: 30.6.2024 05:10
İran'da seçim ikinci tura kaldı! Pezeşkiyan ve Celili 5 Temmuz'da bir daha yarışacak
İran'da reformist aday Pezeşkiyan önde!
İran'daki cumhurbaşkanı seçiminde adaylardan hiçbiri yüzde 50'yi geçemeyince en çok oy alan reformist Pezeşkiyan ile muhafazakar Said Celili, ikinci tura kaldı.
İran'da seçim ikinci tura kaldı! Pezeşkiyan ve Celili 5 Temmuz'da bir daha yarışacak
İran İçişleri Bakanlığı Seçim Merkezi Sözcüsü Muhsin İslami, bakanlık binasındaki seçim merkezinde düzenlediği basın toplantısında, oy sayım işlemlerinin tamamlandığını açıkladı.
Ülke genelinde 59 bin merkezde kurulan sandıklarda toplam 24 milyon 535 bin 185 oy kullanıldığını aktaran İslami, Pezeşkiyan'ın 10 milyon 415 bin 191 oy aldığını söyledi. Buna göre Pezeşkiyan'ın oy oranı yüzde 42,5 oldu.
OY KULLANIM SÜRESİ 3 DEFA UZATILDI
İran İçişleri Bakanlığı Seçim Merkezi Sözcüsü Muhsin İslami, yerel saatle 08.00'de başlayan ve 18.00'de sona ermesi gerekirken üç defa uzatılan oy kullanma süresinin 24.00'te sona erdiğini duyurdu.
İslami, 24.00 itibarıyla seçim merkezlerinin kapılarının kapatıldığını ve yalnızca içeride kalanların oy vermeye devam edeceğini söyledi.
İŞLEM 18 SAAT SÜRDÜ
İranlı yetkili, sandıkların açılarak oy sayımına başlanacağını duyurdu. Cumhurbaşkanı seçiminde oy verme süresi önce 20.00'ye sonra 22.00'ye daha sonra 24.00'e kadar uzatılırken toplamda 18 saat sürdü.
.Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin 19 Mayıs'ta helikopter kazasında hayatını kaybetmesinin ardından bir yıl öne alınan cumhurbaşkanlığı seçimleri 28 Haziran'da yapıldı.
KİMLER YARIŞTI?
Seçimlerde reformist aday Mesud Pezeşkiyan, muhafazakar adaylar Meclis Başkanı Muhammed Bakır Kalibaf, eski Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi Genel Sekreteri Said Celili ve eski İçişleri Bakanı Mustafa Purmuhammedi yarıştı.
Muhafazakar adaylar Tahran Belediye Başkanı Ali Rıza Zakani ve Emir Hüseyin Kadızadehaşimi, "muhafazakar kanatta birliği sağlamak için" seçime saatler kala adaylıktan çekildi.
YÜZDE 50+1
Adayların ilk turda seçilebilmesi için yüzde 50+1 oy alması gerekiyor. İlk turda yüzde 50+1'in üzerine çıkan aday olmaması halinde en fazla oyu alan 2 aday ikinci tura kalacak ve 5 Temmuz'da yapılacak ikinci turda kazanan isim ülkenin 9. Cumhurbaşkanı olacak.
İran'da 14'üncü Dönem Cumhurbaşkanlığı Seçimlerinde Mesud Pezeşkiyan, yüzde 43,5 ile yarışı ilk sırada götürürken onu yüzde 37,7 ile Said Celili takip ediyor. İran İçişleri Bakanlığı Seçim Merkezi Sözcüsü Muhsin İslami, gece yarısı sandıkların açılmasından bu yana 19 milyon 69 bin 713 oyun sayıldığını açıkladı.
Oy dağılımına bakıldığında Pezeşkiyan, 8 milyon 302 bin 577 oy alarak yüzde 43,5 ile yarışı önde götürüyor. Şu ana kadar sayılan oyların 7 milyon 189 bin 756'sını alan Celili onu yüzde 37,7 ile Pezeşkiyan'ı takip etti.
Sayılan 19 milyon oyun 2 milyon 676 bin 512'sini alan Muhammed Bakır Kalibaf yüzde 14 ile üçüncü, Mustafa Purmuhammedi yüzde 0.8 ile dördüncü sırada yer alıyor.
SEÇİM İKİNCİ TURA KALDI
İran'da yapılan 14'üncü dönem Cumhurbaşkanlığı Seçimleri'nde adaylardan hiçbiri yüzde 50'yi geçemeyince, seçimi önde tamamlayan reformist aday Mesud Pezeşkiyan ile muhafazakar aday Said Celili, ikinci tura kaldı.
İran İçişleri Bakanlığı Seçim Merkezi Sözcüsü Muhsin İslami, bakanlık binasındaki seçim merkezinde düzenlediği basın toplantısında, oy sayım işlemlerinin tamamlandığını açıkladı.
İran'da seçimler ikinci tura kaldı
HANGİ ADAY NE KADAR OY ALDI?
Ülke genelinde 59 bin merkezde kurulan sandıklarda toplam 24 milyon 535 bin 185 oy kullanıldığını aktaran İslami, Pezeşkiyan'ın 10 milyon 415 bin 191 oy aldığını söyledi. Buna göre Pezeşkiyan'ın oy oranı yüzde 42,5 oldu.
İslami, oyların 9 milyon 473 bin 298'ini alan Celili'nin ise seçimin ilk turunu ikinci sırada tamamladığını belirtti. Celili'nin oy oranı da yüzde 38,6'da kaldı.
Buna göre, reformistlerin tek adayı Pezeşkiyan ile muhafazakar Celili, 5 Temmuz'da yapılacak ikinci tur seçimlerde yeniden yarışacak.
Diğer iki adaydan Muhammed Bakır Kalibaf yüzde 13,8 ile üçüncü, Mustafa Purmuhammedi ise yüzde 0.8 ile dördüncü sırada yer aldı.
Seçime katılımın yüzde 40 civarında kaldığını aktaran İslami, geçersiz oyların sayısının da 1 milyon 56 bin 159 olduğunu belirtti.
İran'daki seçimlerde ikinci turda yarışacak reformistlerin adayı Mesud Pezeşkiyan ile muhafazakar Said Celili'yi yakından tanıyalım.
TÜRK ADAY MESUD PEZEŞKİYAN KİMDİR?
Reformist siyasetçi Pezeşkiyan, 29 Eylül 1954'te Mahabad kentinde, İranlı Türk bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Soyadı Farsça'da "Doktorlar" anlamına gelen Pezeşkiyan, Tebriz Üniversitesi Tıp Fakültesinden mezun oldu. 1980-1988 arasında yapılan İran-Irak savaşında hem muharip hem de doktor olarak görev yaptı.
Pratisyenlik kursunu 1985 yılında tamamlayan Pezeşkiyan, savaştan sonra Tebriz Sağlık Bilimleri Üniversitesinde genel cerrahi ihtisasını yaparak eğitimine devam etti.
İran Sağlık Bilimleri Üniversitesinden 1993 yılında kalp cerrahisi yan dal uzmanlığını alan Pezeşkiyan, daha sonra kalp cerrahisi uzmanı oldu ve 1994-1999 yılları arasında Tebriz Sağlık Bilimleri Üniversitesi Rektörü olarak görev yaptı.
Pezeşkiyan'ın siyasi hayatı, eski Cumhurbaşkanı Muhammed Hatemi döneminde 1997 yılında Sağlık Bakanı Yardımcısı atanmasıyla başladı. Hatemi döneminde 2001'de Sağlık Bakanı olarak atandı, 2005'e kadar bu görevde kaldı.
Ülkede 2008'de yapılan Genel Seçimlerinde Tebriz Milletvekili olarak Meclise girmeyi başaran Pezeşkiyan, o tarihten bu yana beş dönem Tebriz'i temsilen görev yaptı.
Pezeşkiyan, 2016'da İran Meclis Başkan Yardımcısı olarak 4 yıl görev yaptı.
İran'da 2013'teki cumhurbaşkanı seçimlerine adaylık başvurusu yapan ancak daha sonra adaylığını geri çeken Pezeşkiyan'ın 2021'deki seçimlerdeki adaylık başvurusu Anayasayı Koruyucular Konseyi tarafından reddedildi.
Pezeşkiyan, 1 Mart'ta yapılan Milletvekili Seçimlerinde Tebriz'den birinci sırada Meclise girmeyi başardı.
Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin hayatını kaybetmesi sonrasında 1 yıl öne alınan cumhurbaşkanı seçimi için adaylık başvurusu yapan Pezeşkiyan, seçimlerde reformistlerin tek adayı olarak yarışıyor.
Eski Cumhurbaşkanları Muhammed Hatemi ile Hasan Ruhani, eski Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif gibi isimlerin açık desteğini alan Pezeşkiyan, seçim kampanyalarında, ülkedeki "etnik ve mezhebi ayrımcılık" ile zorunlu başörtüsü sorununa vurgu yaptı ve ekonomi ile adalet konusundaki sorunları çözeceğinin vaadini verdi.
SAİD CELİLİ KİMDİR?
İran'ın önde gelen muhafazakar isimlerinden Said Celili, 6 Eylül 1965'te Meşhed'de doğdu. Annesi Erdebilli İran Türk'ü olan Celili, Tahran'daki İmam Sadık Üniversitesinde Siyasal Bilimler bölümünde eğitim gördü.
İran-Irak Savaşı'nda İran Devrim Muhafızları Ordusuna bağlı gönüllü milis teşkilatı Besic üyesi olarak savaşa katılan Celili, 1987'de Irak güçlerine karşı yürütülen "Kerbela-5 Operasyonunda" bacağından ağır yaralanınca sağ bacağı ampute edildi.
Savaştan sonra mezun olduğu okulda öğretim görevlisi olarak çalışmaya başlayan Celili, 1989'da Dışişleri Bakanlığı'nda görev aldı.
Celili, 2001'de İran lideri Ali Hamaney'in ofisinde danışmanlık görevine getirildi. 2002'de Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi üyesi yapıldı. Ağustos 2005'te Mahmud Ahmedinejad'ın cumhurbaşkanlığına seçilmesinin ardından Dışişleri Bakanlığının Avrupa ve Amerika İşlerinden Sorumlu Bakan Yardımcısı olarak atandı.
Celili, Ahmedinejad döneminde Ekim 2007'de Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi Genel Sekreteri oldu. Bu dönemde İran'ın Batı ile nükleer müzakerelerine Konseyin Genel Sekreteri başkanlık ediyordu ve Celili bu sayede bir anda kendisini dünyanın en büyük nükleer müzakerelerinden birinin merkezinde buldu.
"Tehditleri fırsata dönüştürmek" sloganını kullansa da birçoklarına göre, Batı'yla nükleer müzakerelerden sorumlu olduğu altı yıl boyunca fırsatları birbiri ardına tehdide dönüştürdü ve görev süresince Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK), İran'a karşı 3 karar aldı ve ABD ile Avrupa da Tahran'a ağır yaptırımlar başlattı.
Eski Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani tarafından 2013'te görevden alınan Celili, Hamaney tarafından Güvenlik Konseyinin üyesi olarak atandı. Aynı yıl ayrıca Düzenin Maslahatını Teşhis Konseyi üyesi görevine geldi.
Said Celili, 2013 yılında seçim yenilgisinin ardından Ruhani hükümetine "yardım etmek ve eksikliklerini telafi etmek" için, "Gölge Hükümet" planını önerdi. Bu kapsamda, bütçe yapısını reform etme planını açıkladı. Petrol sektörünü geliştirme ve yaptırımlara rağmen petrol satışlarını artırma gibi planlarını Ruhani hükümetine iletti ancak bunların bir çoğu Ruhani tarafından uygulanmadı.
Ülkede 2021'deki seçimlerde de aday olan ancak daha sonra İbrahim Reisi lehinde adaylıktan çekilen Celili, 2013'ten bu yana Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyinde Hamaney'in temsilcisi olarak görev yapıyor.
Özellikle Batı ile ilişkiler konusunda mesafeli tutumuyla bilinen Celili, seçim kampanyalarında daha çok mevcut statükoyu sürdürme niyetinde olduğu izlenimini verdi.
SEÇİMDE YAKLAŞIK 62 MİLYON KİŞİ OY KULLANIYOR
Yaklaşık 88 milyon nüfusa sahip İran'da, yaklaşık 62 milyon seçmen, 59 binden fazla merkezde kurulan sandıklarda oy kullanacak.
Mevcut seçim kanununa göre, seçmenlerin oy verme tarihinde 18 yaşını doldurmuş olmaları gerekiyor. Buna göre, 29 Haziran 2006 ve öncesinde doğanlar, oy kullanma hakkına sahip.
Oy kullanma işlemi bugün yerel saatle 08.00'de başladı ve 18.00'de sona erecek. Bu süre ihtiyaç halinde İçişleri Bakanlığına bağlı Seçim Merkezinin kararıyla birkaç saat daha uzatılabilir.
HAMANEY OYUNU KULLANDI
İran lideri Ayetullah Ali Hamaney, oyunu Tahran'da kabullerini gerçekleştirdiği İmam Humeyni Hüseyniyesi'ndeki salonda kurulan sandıkta kullandı.
Oyunu kullandıktan sonra basın mensuplarına açıklama yapan Hamaney, konuşmasına 19 Mayıs'ta helikopter kazasında hayatını kaybeden Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ve ve diğer yetkilileri anarak başladı.
Hamaney, "İnşallah bu ülke için en iyi ve en faydalı tercih seçilir, önümüzdeki yıllar Allah'ın izniyle güzel ve hayırlı yıllar olur ve insanlar tercihlerinden memnun olur." ifadelerini kullandı.
Eski İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani de oyunu Tahran'da kullandı.
Oy kullanma işlemi, İran İslam Cumhuriyeti'nin yanı sıra, yurt dışında bulunan İranlılar da oylarını belirlenen sandıklarda kullandı.
Türkiye'de yaşayan İranlılar da, Ankara, İstanbul, İzmir, Antalya, Erzurum, Trabzon ve Van'da kurulan 8 ayrı sandıkta oy kullandı.
Anayasayı Koruyucular Konseyinin adaylıklarını onayladığı 6 isimden muhafazakar adaylar Tahran Belediye Başkanı Ali Rıza Zakani ve Emir Hüseyin Kadızadehaşimi, "muhafazakar kanatta birliği sağlamak için" seçime saatler kala adaylıktan çekildi.
ADAYLAR, HALKA EKONOMİ KONUSUNDA VAATLER SUNDU
İran'da halkın en önemli gündemi ekonomi olduğu gibi adaylar da münazaralarda ve seçim kampayanlarında ekonomiyi önceleyen vaatler verdi.
Reformistlerin tek adayı Pezeşkiyan ile ılımlı muhafazakar Mustafa Purmuhammedi, kampanyalarında ekonomik sorunlarda yaptırımların ve bundan kaynaklı olarak dünya ile etkileşim eksikliğinin olumsuz etkilerini dile getirdi.
Diğer muhafazakar adaylar Said Celili, Emir Hüseyin Kadızadehaşimi ve Ali Rıza Zakani, ekonominin dış gelişmelere bağlı olmaması gerektiğini ifade etti.
Meclis Başkanı muhafazakar aday Muhammed Bakır Kalibaf ise bu üçlüden daha itidalli görüşleri savunurken yaptırımların etkisi olduğunu, göreve gelmesi halinde yaptırımların kaldırılmasına odaklanacağını ve yaptırımların "adım adım" kaldırılmasının önemini vurguladı.
İNTERNET YASAKLARI VE ZORUNLU BAŞÖRTÜSÜ UYGULAMASINA DAİR SÖYLEMLER
Adayların kampanyalarında, ülkedeki hassas ve kronik meselelerden internet yasakları, zorunlu başörtüsü uygulaması ve etnik ve mezhebi ayrımcılık konuları da gündeme geldi.
Bu konularda ise özellikle reformist aday Pezeşkiyan, mevcut hükümete ciddi eleştirilerde bulundu. Pezeşkiyan, cumhurbaşkanı olması halinde internet yasaklarının büyük kısmını kaldıracağını, başörtüsü konusunda kadınlara baskıyı sona erdireceğini ve hükümeti etnik ve mezhebi ayrımcılıktan arındıracağını belirtti.
KALİBAF, DİĞER MUHAFAZAKARLARA GÖRE AÇILIMI SAVUNAN SÖYLEMLER GELİŞTİRDİ
Pezeşkiyan, Purmuhammedi ve Kalibaf, seçim kampanyalarında ve münazaralarda açılımı savunan söylemler geliştirirken Celili ile seçim yarışından muhafazakarlar lehine çekilen Zakani ve Kadızadehaşimi ise daha çok mevcut durumu sürdürme niyetinde olduklarını belirtti.
Adayların bir kısmının ve hususen Pezeşkiyan'ın danışmanı eski Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif'in nükleer müzakereler gibi hassas konularda Reisi hükümetini eleştirmesi ve muhafazakarlara göre, "Batı'ya teslimiyetçi" yaklaşım sergilemesi sonrasında İran lideri Ali Hamaney'in, bu konudaki uyarı niteliğindeki açıklamaları dikkatleri çekti.
"İRAN'DA DA SEÇİMLERE KATILIM ORANI, HALKIN İSLAM CUMHURİYETİ'NE DESTEĞİNE İŞARET ETMEKTEDİR"
Oy kullanmak için İrşad Hüseyniyesi'ne gelen eski Meclis Başkan Yardımcısı Ali Mutahhari, değerlendirmelerde bulundu.
Seçimlerin tüm ülkelerde halkın ülkedeki siyasi sisteme ve yönetime destek göstergesi olduğunu belirten Mutahhari, "İran'da da seçimlere katılım oranı, halkın İslam Cumhuriyeti'ne desteğine işaret etmektedir." dedi.
Bu sayede İran'ın dünyadaki konumunun daha etkili olacağını ifade eden Mutahhari, "Bu durum, İran'ın ekonomik ve siyasi sorunlarının çözümü için kesinlikle etkili olacaktır. Bu açıdan ben halka seçimlere kesinlikle katılmalarını tavsiye ediyorum." diye konuştu.